KADER VAN TEKST

Hoe goed de inhoud van een tekst ook is, als de opmaak niet klopt, wordt de boodschap mogelijk helemaal niet gelezen. Laten we eens kijken waarom opmaak zo’n verschil maakt, vooral voor dyslecten.

De manier waarop tekst op een pagina of scherm staat, heeft een enorme impact op de leesbaarheid.

Tekst altijd links uitlijnen.

Voor doorlopende lees tekst is het cruciaal om deze links uit te lijnen. Hierdoor ontstaat een vaste startmarge voor elke nieuwe regel. Als je een zin leest en aan het einde bent, weet je automatisch waar de volgende regel gaat beginnen. Dit voorkomt dat je moet zoeken naar het begin van de volgende regel, wat de leesflow ernstig verstoort.

Een titel of een korte enkele of introductiezin hoeft niet persé links uit gelijnd zijn omdat hier niet de moeilijkheden liggen, navigeren door tekst, context woorden, tussen de regels van het einde van een zin naar de volgende zin gaan, het echte lezen.

Nooit uitvullen.

Tekst nooit uitvullen (justified). Bij het ontwerpen van lettertypen wordt al zorgvuldig nagedacht over de spatiëring tussen letters en woorden. Als je tekst uitvult, creëer je onregelmatige, rare gaten tussen woorden, of juist te dicht op elkaar gedrukte delen. Deze gaten leiden af en onderbreken de leesflow. Het ‘crowding effect’ – waarbij letters te dicht op elkaar staan – verergert leesfouten en vereist extra concentratie. Kortom: gewoon niet uitvullen, altijd links uitlijnen.

Optimale tekstbreedte / kolombreedte.

Een veelvoorkomend probleem is te brede tekstkolommen. Een eenvoudige richtlijn voor kinderen (6-8 jaar) is 6 tot 8 woorden per regel. Voor volwassenen is dit ongeveer 9 tot 11 woorden breed. Je hoeft dit niet exact te tellen; pak willekeurig drie regels en kijk of ze gemiddeld rond dit aantal woorden uitkomen.

Bij zeer brede zinnen krijgen langzame lezers het gevoel dat ze niet vooruitkomen. Het lijkt een eeuwigheid te duren om door de tekst te komen, wat de motivatie om verder te lezen snel doet verdwijnen. Bovendien verhoog je de kans bij een brede tekst dat je per ongeluk een regel verspringt. Ook het overschakelen van het einde van de ene zin naar het begin van de volgende vergroot de kans op het overslaan of herlezen van zinnen, wat de verwarring verder aanwakkert.

Met ongeveer 9 à 10 woorden per regel blijft de tekstbreedte binnen het directe gezichtsveld, waardoor het gemakkelijker is om door de tekst te navigeren en fouten sneller worden opgemerkt. Deze principes gelden uiteraard ook voor mensen met verminderd of aangetast zicht.

Ruimte om te lezen

Door extra ruimte tussen de paragrafen krijgt de lezer rust maar ook wordt de informatie beter begrepen doordat de informatie in hapklare brokken wordt gegeven.

Ruimte tussen paragrafen Gebruik altijd witruimte tussen paragrafen. Dit hoeft geen hele “enter” regel witruimte te zijn; 4 punten extra ruimte na een paragraaf kan al genoeg zijn (dit kan bij tekststijlen in Adobe InDesign of Word automatisch ingesteld worden). Deze extra ruimte geeft de lezer ademruimte. Het zorgt ervoor dat een paragraaf – een afgerond geheel van informatie – als een afzonderlijk blok wordt ervaren en beter wordt onthouden. Dit vergemakkelijkt ook de navigatie door de tekst.

Subkoppen en hiërarchie

Het gebruik van kleine subkoppen vergroot het begrip van de tekst aanzienlijk. Ze creëren een duidelijke hiërarchie en bieden een overzicht van de leesstof. Vooral bij het lezen op schermen zijn mensen geneigd om te scrollen en alleen de subkoppen te scannen voordat ze eventueel de hele tekst lezen. Dyslecten zullen vaak strategieën bedenken om de kernboodschap te achterhalen zonder alles te hoeven lezen; subkoppen helpen hier enorm bij.

Ruimte om de tekst

De ruimte rondom de tekst is net zo belangrijk als de tekst zelf.

Marge en kolomafstand Als je een smallere kolom hebt, plaats deze dan lekker in het midden. Werk je met twee kolommen, zorg dan voor voldoende witruimte ertussen, meer dan je gewend bent. Het direct zien van het begin van de volgende kolom terwijl je het einde van de huidige zin leest, kan afleiden en verwarring creëren. Ruimte rondom de buitenkaders van je document of scherm zorgt voor rust en voorkomt afleiding.

Schermspecifieke aandachtspunten Bij het ontwerpen voor schermen moet je rekening houden met extra factoren. Er is vaak 2 tot 3 pixels ‘afloop’ naar de schermrand, en veel mensen gebruiken hoesjes op hun mobiel die ook weer 5 pixels van de rand innemen. Zorg dus voor ruime marges aan de zijkanten op schermen. Op een computerscherm is het leesgedeelte van nature gericht op het midden.

Als je dit wilt testen, plaats dan een tekst helemaal rechts of links van je scherm; je zult merken dat je zelfs anders gaat zitten om het te kunnen lezen.