KLEUR EN CONTRAST

Te laag contrast maakt tekst voor iedereen moeilijk leesbaar. Dit geldt zeker voor mensen met een visuele beperking, maar eigenlijk heeft iedereen er last van. We denken dan al snel aan lichte kleuren op een witte achtergrond, zoals gele tekst.

Een voorval waarbij ik advies moest geven over een toegankelijkheid folder voor studenten. De folder beschreef hun rechten en plichten rondom toegankelijk onderwijs. De ontwerper had gekozen voor lichtgele letters op een witte achtergrond. Zelfs met mijn prima zicht was de tekst onleesbaar. Toen ik hier een opmerking over maakte, was de reactie: “Ja, maar kinderen vinden kleurtjes leuk!”

Dit antwoord sloeg de plank volledig mis. De folder was niet voor kinderen, maar voor (jong)volwassenen die hulp zoeken voor hun opleiding en toekomst. Een deel van de doelgroep bestond juist uit mensen met een visuele beperking. Dit voorbeeld laat zien hoe een ontwerp, hoe goed bedoeld ook, zijn doel voorbij kan schieten.

Te hoog contrast

Waar veel minder mensen bij stilstaan, is dat contrast ook te hoog kan zijn. Tekst die te scherp afsteekt tegen de achtergrond kan visuele stress veroorzaken. Zwart op spierwit is het klassieke voorbeeld.

Ervaar het zelf:
Neem een wit vel papier en teken er een zwarte stip op. Concentreer je ongeveer een minuut lang op deze stip. Kijk daarna naar een witte muur. Grote kans dat je een ‘spookbeeld’ van de stip ziet, vaak met een rode en groene rand en een lichte schaduw.

Dit effect treedt ook op wanneer mensen zich sterk moeten concentreren om te lezen, zoals bij dyslexie of een visuele beperking. Het lezen van zwarte letters op een spierwitte achtergrond – of het nu van papier is of van een fel scherm – kan enorm vermoeiend zijn.

De klachten die hieruit voortkomen zijn serieus:

• De letters lijken te bewegen of te “dansen”.
• Misselijkheid, vergelijkbaar met wagenziekte.
• Oogmigraine.

Dit kan een neerwaartse spiraal veroorzaken. Je ziet lichte kleurrandjes rond de letters, waardoor je je harder moet concentreren. Deze extra inspanning verergert de symptomen, waardoor nóg meer concentratie nodig is, enzovoort.

Goed belans in contrast door kleur

Gelukkig zijn er eenvoudige oplossingen om de leeservaring voor iedereen aangenamer te maken.

Voor de lezer: Een simpele en goedkope oplossing is het gebruik van een gekleurde, transparante sheet (een ‘leesliniaal’ of ‘overlay’). Deze kun je bij een hobbywinkel vaak voor minder dan een euro vinden. Neem een stuk tekst mee en leg de verschillende kleuren eroverheen om te zien wat voor jou het prettigst leest. Rood, groen en blauw zijn populaire keuzes die het harde contrast dempen.

Voor de ontwerper en schrijver: Als maker van de content kun je de grootste impact hebben.

• Darkmode: Een veelgemaakte fout is om simpelweg de kleuren om te draaien naar witte letters op een zwarte achtergrond (dark mode). Hoewel het licht van het scherm minder fel is, blijft het contrast het zelfde. De rode en groene spookrandjes verschijnen dan aan de binnenkant van de letters, wat het probleem niet oplost. En moeilijker leesbaar is.

• Kies voor zachte kleuren: De prettigste leeservaring wordt vaak bereikt met een combinatie van donkere, maar niet volledig zwarte tekst op een gebroken witte of lichtgele achtergrond. Denk aan een donkerblauwe of donkergrijze tekst. Deze combinatie heeft genoeg contrast om helder te zijn, maar is zacht genoeg om visuele stress te voorkomen.

• Gebruik natuurlijke tinten: Vermijd felle onnatuurlijk, harde RGB-schermkleuren. Kies liever voor zachtere, meer natuurlijke tinten van CMYK die rustiger zijn voor de ogen.

• Zwart Wit Gebruik 80% zwart: Als je gebruik maakt van bijvoorbeeld print-on-demand (POD) en geen kleur kunt gebruiken, stel de tekstkleur dan in op 80% zwart in plaats van 100%. Dit kleine verschil verlaagt het contrast naar een veel aangenamer niveau, zonder de leesbaarheid in gevaar te brengen.

Een kleine moeite, een wereld van verschil

Het aanpassen van kleur en contrast lijkt misschien een detail, maar het is een kleine moeite met een enorm resultaat. Je helpt er niet alleen mensen met dyslexie en visuele beperkingen aan de informatie die ze nodig hebben, maar je bespaart hen ook een hoop leed en frustratie.

Uiteindelijk is een ontwerp dat vriendelijker is voor de ogen voor iedereen prettiger. Laten we samen zorgen voor een wereld waarin informatie écht voor iedereen toegankelijk is.